پیام شیعه | Shia

السَّلاَمُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَةُ الْعَلِيمَةُ  

( اقبال الاعمال، ص 624؛ بحارالانوار، ج 97، ص 199-195. )

یکی از القاب حضرت صدیقه ی کُبری ، ( مُحَدَّثه ) می باشد که آنرا به دو اعتبار می توان لحاظ نمود :

1- مُحَدِّثه ( به كسر دال و تشديد آن ) به معناى «سخن گوينده» است و این لقب بدان جهت به آن حضرت داده شده که ایشان در رَحمِ مادرش ( حضرت خدیجه سلام الله علیها ) با او سخن می گفته و مصاحبت می نموده است .

شرح در ادامه مطلب

2- مُحَدَّثه ( به فتحه ی دال و تشدید آن ) به معنای کسی است که فرشتگانِ الهی با او سخن می گویند .

قال الصادق (ع): ( فاطِمَهُ بِنْتُ رَسُولِ اللّهِ کانَتْ مُحَدَّثَهً وَ لَمْ تَکُنْ نَبِیَّهً إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ مُحَدَّثَةً لِأَنَّ الْمَلَائِكَةَ كَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِيهَا كَمَا تُنَادِي مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ فَتَقُولُ يَا فَاطِمَةُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمِينَ يَا فَاطِمَةُ  اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ فَتُحَدِّثُهُمْ وَ يُحَدِّثُونَهَا فَقَالَتْ لَهُمْ ذَاتَ لَيْلَةٍ أَ لَيْسَتِ الْمُفَضَّلَةُ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ فَقَالُوا إِنَّ مَرْيَمَ كَانَتْ سَيِّدَةَ نِسَاءِ عَالَمِهَا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَكِ سَيِّدَةَ نِسَاءِ عَالَمِكِ وَ عَالَمِهَا وَ سَيِّدَةَ نِسَاءِ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ )

امام صادق (ع) فرمودند : دختر گرامی رسولِ خدا ، فاطمه(س) ، محدًّثه  بود و او پیامبر نبود . بدرستکه ایشان بخاطر این محدًّثه نامیده شد ، که ملائکه از آسمان نازل می شدند و او را مورد نِدا قرار می‌دادند ، همانگونه که مریم دخترِ عمران را مورد نِدا قرار می دادند، و می گفتند: ای فاطمه! خداوند تو را برگزیده و پاکیزه گردانیده و بر زنان جهان برتری داده است.

ای فاطمه! برای پروردگارت خضوع کن و سجده کن و همراه رکوع کنندگان رکوع کن .

پس او با ملائکه سخن می‌گفت و ملائکه با او سخن می‌گفتند .

شبی آن حضرت به فرشتگان فرمود : آیا زنی که بر زنانِ جهان برتری داده شده، مریم دختر عمران نیست ؟

آن فرشتگان گفتند: مریم، سَروَرِ زنانِ دوران خودش بود و خداوند عز و جل تو را سَروَرِ زنانِ دورانِ خودت و دورانِ مریم و سَروَرِ زنانِ اولین و آخرین (همه دوران‌ها) قرار داده است.

(( بحارالانوار، ج 14، ص 206،  علل شرایع ج 1، ص 178  ؛ دلائل الامامة، ص 10 و 11 ))

تبصره :

( 1 ) عبارات ( تَهْبِطُ ) (نازل می شدند)،( فَتُحَدِّثُهُمْ وَ يُحَدِّثُونَهَا ) ( با همدیگر صحبت می کردند) که همه فعلِ مضارع هستند و دلالت بر استمرار می کنند ، نشان دهنده این است که این نزول ، مستمر و طولانی بوده؛ نه اینکه یک بار اتفاق افتاده باشد.

( 2 ) بدانکه مُصاحبت با ملائکه بر حسب مَدارج و مَعارجِ روحی افراد ، متفاوت و ذی مراتب می باشد . ملائکه نیز دارای مدارج وجودی متفاوتی بوده و بالاترین مقام ، اختصاص به جبرئیل دارد ، انبیاء نیز بر حسب مقاماتِ خویش ، وحی را به روشهای گوناگونی ( با واسطه ، بی واسطه و یا مِن وَراءِ حجاب ) تَلَّقی می نمودند . تنها برای برخی از انبیاء اولوالعزم ، تعبیر به نزولِ جبرئیل شده است .

اما با توجه به عُلُوِّ شَأن و عظمتِ مقامِ فاطمه ی زهرا (س) ، بر حسب روایات معتبر وارده ، علاوه بر ملائکه ، جنابِ جبرئیل نیز بر ایشان نازل می شده و برای وی علوم و اخبار ( مایکون و ما هو کائن ) را بازگو می نموده که مُصحفِ فاطمه پس از رحلت پیامبراکرم (ص) ، اینگونه تدوین یافته است ، ما یک نمونه از احادیث وارده را ذیلاً می آوریم :

قال الصادق علیه‌السلام : إِنَّ فَاطِمَةَ مَكَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً وَ قَدْ كَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِيدٌ عَلَى أَبِيهَا وَ كَانَ جَبْرَئِيلُ يَأْتِيهَا فَيُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِيهَا وَ يُطَيِّبُ نَفْسَهَا وَ يُخْبِرُهَا عَنْ أَبِيهَا وَ مَكَانِهِ وَ يُخْبِرُهَا بِمَا يَكُونُ بَعْدَهَا فِي ذُرِّيَّتِهَا وَ كَانَ عَلِيٌّ يَكْتُبُ ذَلِكَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ.
 (بحارالانوار، ج۴٣، ص٧٩) و(الكافي جلد 1  كِتَابُ الْحُجَّة‏ بَابٌ فِيهِ ذِكْرُ الصَّحِيفَةِ وَ الْجَفْرِ وَ الْجَامِعَةِ وَ مُصْحَفِ فَاطِمَةَ ع‏ ص 241)

امام صادق علیه‌السلام فرمود : فاطمه (س) پس از رحلت پیامبر، هفتادوپنج روز در حزن و اندوه شدید زندگی کرد ، در این مدت جبرئیل نزد او می‏‌آمد و به او تسلیت می‏‌گفت و دلداری‌اش داده ، از محل نیکویی که پدرش در آن قرار دارد خبر می‏‌داد و از آنچه که پس از پیامبر اتفاق خواهد افتاد می‌گفت. علی علیه‌السلام نیز همه ی آن اخبار را می‏‌نوشت و بدین گونه مُصحفی فراهم آمد و آن مُصحفِ فاطمه است.

( 3 ) در مورد محتوای مُصحف فاطمه ، امام صادق (ع) فرمودند :

(( ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنَّهُ لَيْسَ فِيهِ شَيْ‏ءٌ مِنَ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامِ وَ لَكِنْ فِيهِ عِلْمُ مَا يَكُون‏  ))

یعنی : در اين كتاب ( مُصحف فاطمه سلام الله علیها ) ازحلال وحرام چيزي نيست ؛ بلكه آنچه درآن ديده مي شود دانش وآگاهي از حوادث واخبار آينده است. ( الكافي ، ج‏1 ،  ص: 240 )

( 4 ) وحی تشریعی پس از پیامبر (ص) مُنقطع گردیده لیکن با توجه تعالیم عالیه ی اهل بیت عصمت و طهارت ، و مفاد سوره مبارکه قدر( تَنَزَلُ المَلائکةِ وَ الُّروح ) ، نزول ملائکه که جبرئیل از آنهاست و ( روح ) که برابر روایات وارده ، از جنس ملائکه نبوده بلکه مقام او بالاتر از همه ی ملائکه می باشد بر انسان کامل که امام و حجت برحق و خلیفه الله الاعظم می باشد ، واقع میگردد .

نکته ی حائز اهمیت اینکه با توجه به مضارع بودن ( تَنَزَّلُ ) ، نزول ملائکه و روح ، بطور مستمر بوده و هیچگاه منقطع نمی گردد و این بدان معناست که باید همواره در زمین امام معصوم و حجت خدا وجود داشته باشد تا این تنزلِ مستمر، تحقق یابد .لازم بذکر است که حضرات اهل بیت (ع) به ما تعلیم نموده اند که همینگونه با مخالفین ما احتجاج نمائید .

( 5 ) قَالَ أَرْسَلَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِلَى زُرَارَةَ أَنْ یُعْلِمَ الْحَكَمَ بْنَ عُتَیْبَةَ :

(( أَنَّ أَوْصِیَاءَ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ مُحَدَّثُونَ‏ ))

ترجمه: ( بدرستیکه اوصیاء محمد صلی لله علیه و علیهم ، همگی مُحَدَّث می باشند )

( اصول كافى جلد 2 صفحه 13 روایت 1 )

مقام هم صحبتی با ملائکه برای همه ی ائمه (ع) ثابت است اما همانطوریکه در بند ( 4 ) توضیح داده شد ، این مقام در بالاترین حد و مرتبه اش به این حضرات ، اختصاص دارد . ( یعنی هم صحبتی با جبرئیل و بالاتر از آن نزول روح بر ایشان ) که سوره ی مبارکه ی قدر، مُبیّنِ این مقام    می باشد .

( 6 ) مجدداً تأکید می گردد که نزول وحی تشریعی و جبرئیل برای آوردن وحی تشریعی با رحلت خاتم پیامبران ، حضرت محمد بن عبدلله (ص) خاتمه یافته است لیکن نزول ملائکه برای آوردن معارف و اخبارِ غیب ( وحی إنبائی ) برای اوصیاء و اولیاء محمدی صلوات الله علیهم اجمعین ادامه خواهد داشت .

( 7 ) اهل سنت نیز مقام مُحَدَّثی ( گفتگوی با ملائکه ) را برای برخی از اولیاء و صحابه قبول دارند که در اینجا نیاز به ذکر آن نیست .

( 8 ) امام صادق صلوات الله عليه فرمودند:

(( مَا تَكَامَلَتِ النُّبُوَّة لِنَبِیٍ حَتَّی اَقَرَّ بِفَضلِهَا وَ مُحَبَّتِهَا ))

یعنی : نبوت و رسالت هیچ پیامبری كامل نشد، مگر پس از اقرار به فضل فاطمه سلام الله عليها و اظهار محبت به آن بزرگوار.

( الاسرالفاطمیه ص‏12و82 ؛ مجمع النورین ص40 به نقل از مدینة المعاجز)

کلام پایانی ( خِتامُهُ مِسک ) :

اسم فاطمه بمعنی انقطاع از کُنهِ معرفتِ فاطمه برای خلق و از طرفی برابر روایات معتبر مقام ایشان ، حقیقتِ لیلةُ القدر می باشد ، پس تنها در شأن و مرتبه ی ایشان با اظهار عجر خویش ، می توان گفت : ( وَ مَا اَدراکَ مَا لَیلَةُ القَدر ) وَ مَا اَدراکَ قَدرُِ فاطِمة سلام الله علیها ...