پیام شیعه | Shia

إِنَّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً ( احزاب 33)

ترجمه : (بی‌گمان، خدا اراده کرده است تا آلودگی را از شما اهل بیت [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند   (.

تفسیر کلامی و تطبیقی آیه تطهیر :

نه تنها شیعه معتقد است که اهلِ بیتِ پیامبر (ص) ، علی (ع) ، زهرا (س) و حسنین (ع) می باشند ، بلکه عده ی زیادی از علمای اهل سنت نیز در این موضوع با شیعه هم عقیده هستند . اکنون ما در تفسیر کلامی و تطبیقی خود بر آیه ی تطهیر ، بدون هیچ ابراز نظری از ناحیه ی خود و شیعه ، صرفاً به نقل دیدگاه علمای ثقه ی اهل سنت و پاسخ آنها به بسیاری از شبهات مطروحه در مورد آیه تطهیر ، بسنده می نمائیم :

1- ابن تِیمیّه حَرّانیِ حَنبَلی ، معروف به( اِبنِ تِیمیّه ) که از دشمنانِ سَرسختِ شیعه و تئوریسینِ وهابیت می باشد در یکی از تالیفاتش بنام منهاج السنه ، می گوید :

( والحسن والحسين من أعظم أهل بيته اختصاصا به كما ثبت في الصحيح أنه دار كساءه على علي وفاطمة وحسن وحسين ثم قال اللهم هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا ).

ترجمه : حسن و حسين از مهمترين و بزرگترين اعضاي خاندان پيامبرند، همانگونه كه در خبر صحيح آمده است كه رسول خدا عَبا ( کساء ) را روي بدن علي و فاطمه و حسن و حسين كشيد، سپس عرضه داشت: خداوندا اينان اهل بیتِ من مي باشند، پليدي را از آنان دور و پاكشان فرما.

( منهاج السنة النبوية ج4/ص561)

2-آلوسی ، مفسر بزرگ و معروف اهل سنت ؛ تصریح نموده :

( أن النساء المطهرات غير داخلات في أهل البيت الذين هم أحد الثقلين )

ترجمه : زنان پيامبر (ص) به هيچ‌ وجه ، مشمولِ أهل بيت ، كه يكي از مصادیقِ بارزِ ثقلين هستند، نمي‌شوند . 

(روح المعانی آلوسی ج22 ص16)

همچنین ایشان در جاي ديگری از تفسیرش (روح المعانی) به صراحت مي‌گويد:

( و أخبار إدخاله علياً و فاطمة و ابنيهما رضي الله تعالى عنهم تحت الكساء و قوله اللهم هؤلاء أهل بيتي و دعائه لهم و عدم إدخال أم سلمة أكثر من أن تحصى ، و هي مخصصة لعموم أهل البيت بأي معنى كان البيت.)

(روح المعاني، ج22، ص14)

ترجمه : رواياتی که دلالت می‌کند پيغمبر اکرم ، علي و زهرا و فرزندانشان را تحت کساء آورده است و همچنين فرموده: خدايا اينها اهل بيت من هستند و امّ سلمه را هم داخل در اهل بيت نکرده است، خارج از حدّ شمارش است و اين روايات عموم اهل بيت به هر معنا که باشد را تخصيص می‌زند.

3- در تاریخ کبیر بخاری آمده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از این‌که آیه تطهیر نازل شد تا نه ماه هرروز صبح به درب خانه حضرت علی و فاطمه زهراء (علیهما السلام) می‌آمدند و این آیه را تلاوت می‌نمودند.

( بخاری، تاریخ کبیرج9، ص25)

4- زید بن ارقم که یکی از صحابه ی بزرگ و معروف می باشد بنابه نقل صحیح مُسلِم ، تصریح می کند که همسران پیامبر ، اهل بیتِ او محسوب نمی گردند :

عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ قَالَ دَخَلْنَا عَلَيْهِ فَقُلْنَا لَهُ لَقَدْ رَأَيْتَ خَيْرًا لَقَدْ صَاحَبْتَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَصَلَّيْتَ خَلْفَهُ وَسَاقَ الْحَدِيثَ بِنَحْوِ حَدِيثِ أَبِي حَيَّانَ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ أَلَا وَإِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ ثَقَلَيْنِ أَحَدُهُمَا كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ هُوَ حَبْلُ اللَّهِ مَنْ اتَّبَعَهُ كَانَ عَلَي الْهُدَي وَمَنْ تَرَكَهُ كَانَ عَلَي ضَلَالَةٍ وَفِيهِ فَقُلْنَا مَنْ أَهْلُ بَيْتِهِ نِسَاؤُهُ قَالَ لَا وَايْمُ اللَّهِ إِنَّ الْمَرْأَةَ تَكُونُ مَعَ الرَّجُلِ الْعَصْرَ مِنْ الدَّهْرِ ثُمَّ يُطَلِّقُهَا فَتَرْجِعُ إِلَي أَبِيهَا وَقَوْمِهَا أَهْلُ بَيْتِهِ أَصْلُهُ وَعَصَبَتُهُ الَّذِينَ حُرِمُوا الصَّدَقَةَ بَعْدَهُ .

ترجمه : از ( زَيْدِ بْنِ أَرْقَم ) سئوال شد كه اهل بيت رسول خدا چه کسانی هستند ؟ آیا همسرانِ پیامبر، اهل بیتِ او می باشند ؟ زید پاسخ داد : قَالَ لَا وَايْمُ اللَّهِ یعنی : به خدا سوگند که اینگونه نیست ( همسران پیامبر بعنوان اهل بیتِ ایشان محسوب نمی گردند ) اما همسرِ یک مرد ، ممکن است مدتی با شوهرش زندگی کرده و سپس از وي طلاق گرفته وبه نزد خانواده وبستگانش باز گردد . در صورتیکه اهل بيتِ رسول خدا ، افرادي هستند كه از اصلِ او بوده و بعد از ایشان ، صدقه بر آنان حرام شده است .

( صحيح مسلم ج4/ص1874 كتاب فضائل الصحابة باب من فضائل علي بن أبي طالب )

5- طحاوي که اهل سنت از او به الإمام المحدث الفقيه المفسر ، تعبير مي‌کنند و کتابهاي او هم کتاب درسي است در کتاب شرح مشکل الآثارش مي‌گويد:

( فدلّ ما روينا في هذه الآثار مما کان من رسول الله الي ام سلمة مما ذكر فيها لم يرد به أنها كانت ممن أريد به مما في الآية المتلوة في هذا الباب وأن المرادين بما فيها هم رسول الله صلى الله عليه وسلم وعلي وفاطمة وحسن وحسين عليهم السلام دون من سواهم )

ترجمه : آنچه که ما نقل کرديم از اين آثار از نبي مکرم صلي الله عليه و آله و سلم، از ام سلمه و غيره ، مراد نبي مکرم و علي و فاطمه و امام حسن و امام حسين سلام الله عليهم اجمعين هستند و غير از اينها کس ديگري مراد اين آيه نيست.

(شرح مشکل الآثار، ج2، ص 244، 245)

6- قابل توجه آن عده ای که می گویند ، سیاق آیه ی تطهیر ، دلالت می کند که اهل بیت ، همسران پیامبر می باشند :

مقريزي در کتاب امتاع الأسماع ( در پاسخ به این گروه ) مي‌گويد:

أما الاجماع: فلأنّ الأمّة اتّفقت علي أنّ لفظ أهل البيت إذا أطلق إنما ينصرف إلي من ذکرناه دون النساء و لو لم يکن إلا شهرته فيهم کفي و إذا ثبت بما ذکرناه من النص و الأجماع أن أهل البيت علي و زوجته و ولداه فما استدللتم به من سياق الآية و نظمه علي خلافه لا يعارضه.

ترجمه :امت اجماع دارند بر اينکه هر وقت کلمه اهل‌بيت ، اِطلاق شود این عنوان ، به (علي، زهرا، حسن و حسين سلام الله عليهم اجمعين )انصراف دارد نه به زنان پيامبر (ص) و اگر غير از اين شهرت  و اجماع در ميانِ امتِ اسلام ،که اهلِ بيت را مُنحصِر به اين چهار نفر می دانند ، دلیلِ دیگری نداشتیم ، همین اجماع ،به تنهائی برای اثباتِ موضوع کافي بود. حال آنکه ما ثابت کرديم که هم از نظر روایات مُتواتر و صحیح و هم از نظر اجماع ، منظور از اهل‌بيت ، علي ، همسرِ علي و فرزندانِ علي می باشند ، بنابر اين کسانیکه مي‌گويند سياق آيه ی ( تطهیر ) دلالت مي‌کند که مُراد ، زنانِ پيغمبر است ، اينها در برابر اجماع و نُصوص ، هيچگونه مقاومتي نمي‌توانند داشته باشند.

( امتاع الأسماع صفحه 388 )

اين سخن عالم بزرگی از اهل سنت ، جناب مقريزي است نه صرفا حرف شيعه ، همانطور که می بینیم او مي‌گويد در اين مسئله اجماع وجود دارد ، (خوب است که اینرا هم بدانیم که اهل سنت حتي ابن تيميه منکر اجماع را کافر مي‌دانند .)

7-یکی از دلایل اینکه همسران پیامبر ، مشمول آیه ی تطهیر نمی گردند ، آمدن ضمایر مذکر می باشد یعنی اگر مخاطب آیه همسران پیامبر بود می بایست به جای "عَنکُم"، "عَنکُنَّ" و به جای "یطَهِّرَکُم"، "یطَهِّرَکُنَّ" می‌آمد .

قاضي ابو المحاسن يوسف بن موسي حَنَفي در کتاب المختصر من مُشکل الآثار در صفحه 267 ضمن تایید همین نظریه ،  می فرماید:

والكلام لخطاب أزواج النبي (صلى الله عليه وآله) تم الى قوله: ((وأقمن الصلاة وآتين الزكاة)), وقوله تعالى: ((إنما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت)) استئناف تشريفاً لأهل البيت وترفيعاً لمقدارهم ، ألا ترى أنه جاء على خطاب المذكر فقال (عنكم) ولم يقل عنكن! فلا حجة لأحد في إدخال الأزواج في هذه الآية, يدل عليه ما روي ان رسول الله (ص) كان إذا أصبح أتى باب فاطمة (س)

فقال: (السلام عليكم أهل البيت إنما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت ويطهركم تطهيرا).

ترجمه : اين آيه شريفه تطهير استيناف و ابتداي کلام است (ارتباط به قبل و بعد ندارد ) واين  نشان مي‌دهد که خداوند سبحان خواسته تا جايگاه رفیع اهل‌بيت را براي مردم بيان کند. آيا نمي‌بيني اينجا خطاب، با صيغه  مذکر است؟! پس به این ترتیب ،آن کسي که بخواهد زنانِ پيغمبر را داخل آيه تطهير کند هيچ دليل و حجتي ندارد. یکی از ادله ی محکم ما روایتی است که پیامبر هرروز صبح به درب خانه ی فاطمه (س) می آمد و او اهل خانه اش را اینگونه مخاطب قرار می داد :

سلام برشما ای اهل بیت ، بدریستکه خدا اراده فرموده که فقط شما را از هرگونه رجس ، پاک فرماید .

( المختصر مِن مُشکل الآثار في باب أهل البيت ج 2 ص 267)

قسطلانی نیز اجماع را بر همین نظر دانسته و می گوید :

الجمهور على أنّهم: على وفاطمة والحسن والحسین. قال: وحجة الجمهور قوله تعالى: عَنْکُمُ، وَیُطَهِّرَکُمْ «2» ب «المیم» ولو کان للنساء خاصة لقال: عنکن .
ترجمه : (ابن عطیة می گوید ) : جمهور ( یعنی اکثریت ) علمای اهل سنت ، نظرشان این است که منظور از اهل بیت در آیه علی و فاطمه و حسن و حسین ( علیهم السلام ) هستند و دلیل آنها ضمیر( ک ) می باشد که در واژه های عنکم و یطهرکم با ( میم ) ذکر شده و اگر این آیه شامل زنان پیامبر می شد ، می بایست به جای واژه عنکم خداوند واژه عنکن را یعنی به صورت مؤنث در این آیه می آورد.
( المواهب اللدنیه ج3ص340 و ص361 المکتب الاسلامی) .

8-هیچکدام از همسران پیامبر (ص) تاکنون ، ادعای اهل بیت بودن را نداشته بلکه اغلبِ آنها خود ، راوی احادیثی هستند که صراحتاً ، مقام اهل بیت بودن را  ویژه ی ( علی ، فاطمه ، حسن و حسین ) می داند . بعنوان نمونه  یکی از همسرانِ  پیامبر ، بنام  اُمِّ سَلَمِه ، خودش می گوید :

( فرفعت الكِساء لأدخل معهم فجذبه من يدي وقال: إنّك على خير. )

یعنی : به پیامبر عرض کردم که آیا من از اهل بیت نیستم ؟ و خواستم وارد کِساء شوم که پیامبر ممانعت کرده و فرمودند : تو جایگاه نیکوئی داری ( ولی از اهل بیت من نیستی ) .

( مسند أحمد ج 6 ص 323، المعجم الكبير للطبراني ج 3 ص 53)(صحيح سنن الترمذي، الألباني ج 3 ص 306 ح 3205) (المستدرك حاکم نیشابوری : 416/2، 146/3 ) (مسند احمد، ج 6، ص 292، تفسیر ابن کثیر، ج 3، ص 484 )

9- از جناب عایشه نیز روایات عدیده ای در منابع صحیح برادارانِ اهل سنت در بابِ اینکه اهل بیت ، اختصاص به علی و زهرا و حسنین (ع) دارد نقل شده که اینک به یک نمونه از آنها ، ذیلاً اکتفاء می کنیم :

عن صَفِيَّةَ بِنْتِ شَيْبَةَ، قَالَتْ: قَالَتْ عَائِشَةُ: خَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم غَدَاةً وَعَلَيْهِ مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ فَجَاءَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ جَاءَ الْحُسَيْنُ فَدَخَلَ مَعَهُ ثُمَّ جَاءَتْ فَاطِمَةُ فَأَدْخَلَهَا ثُمَّ جَاءَ عَلِيٌّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ قَالَ (إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا) .

ترجمه :عائشه گفت که رسول خدا صبح هنگام بيرون رفتند و بر روي دوش ايشان کسائی طرح دار از موي سياه بود، حسن بن علي آمد، او را در زير کساء گرفت، حسين آمد  او را نيز وارد کرد، فاطمه نیز آمد و ایشان را وارد نمود ، سپس علي آمد او را نيز وارد در زیر کساء کرد، سپس فرمود: خداوند مي خواهد از شما اهل بيت پليدي ها را دور کند و شما را پاک نماید .

( صحيح مُسِلم باب فضائل أهل بيت النبي حدیث 2424) و ( سنن النسائی الکبری ج 5 ص 113) (تاریخ ابن عساکرحدیث 3179) ( تفسیر الدرالمنثور سیوطی ج 5 ص 198 )

10- جلال الدین سیوطی یکی از مفسران بزرگ اهل سنت نیز در تفسیرش بنام الدرالمنثور ، روایات زیادی( از جمله روایت منقول از عایشه که در بند 9 بالا به آن اشاره شد ) را درمورد اینکه آیه تطهیر در شأن علی و زهرا و حسنین (ع) نازل شده نقل کرده که به یکی دیگر از این احادیث ذیلا اشاره می گردد :

و أخرج ابن جرير و ابن أبى حاتم و الطبراني عن أبى سعيد الخدري رضى الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه و سلم نزلت هذه الآية في خمسة في و في علي و فاطمة و حسن و حسين إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا.

یعنی : رسول خدا (ص) فرمودند که : آیه ی تطهیر در مورد پنج تَن ، نازل شده : من ، علی ، فاطمه و حسنین (ع) .

( تفسیر الدرالمنثور سیوطی ج 5 ص 198 ) (ابن عساکر در کتابش نام الاربعین ص 106مشابه همین حدیث را نقل کرده)

11-"ابوبکر الآجری" عالم مشهور اهل سنت را در مورد شان نزول آیه تطهیر ، در کتاب "الشریعة" می نویسد:

(قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ رَحِمَهُ اللَّهُ: هُمُ الْأَرْبَعَةُ الَّذِینَ حَوَوْا جَمِیعَ الشُّرَفِ , وَهُمْ: عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ , وَفَاطِمَةُ , وَالْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ)

ترجمه : محمد بن حسین رحمت خدا بر او (در مورد آیه ی تطهیر) گفته است: آن ها چهار نفری هستند که تمامی شرف در نزد آنان است، و آن ها علی بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین رضی الله عنهم هستند.

( الشریعة ج 5 ص2205 طبع دار الوطن )

12-ابن حاکم نیشابوری نیز در المستدرک علی الصحیحین روایت کرده :

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، أَنّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَمُرُّ بِبَابِ فَاطِمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا سِتَّةَ أَشْهُرٍ إِذَا خَرَجَ لِصَلاةِ الْفَجْرِ ، يَقُولُ :  الصَّلاةُ يَا أَهْلَ الْبَيْتِ ، إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًاً . (سورة الأحزاب آية33 )   

) هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ مُسْلِمٍ ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ)

ترجمه : انس بن مالک از پیامبر (ص) روایت کرده که ( پس از نزول آیه تطهیر ) بمدت شش ماه بطور مستمر هنگام خروج از منزل برای نماز صبح ، جلوی منزل فاطمه رضی الله عنها می ایستاد و می فرمود :

( ای اهل بیت ، هنگام اقامه ی نماز صبح است ) و آیه تطهیر را خطاب به آنها قرائت می فرموند .

حاکم نیشابوری در بررسی سند حدیث می گوید : این حدیث بنابه شرطِ مُسلم ، صحیح است ولی او این حدیث را نیاورده است .

 (المستدرك على الصحيحين ، كِتَابُ مَعْرِفَةِ الصَّحَابَةِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ  ، وَ منْ مَنَاقِبِ أَهْلِ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى ،  ذِكْرُ مَنَاقِبِ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ ، حدیث 4692)

جمع بندی :

الف : ما در تفسیر تطبیقی و کلامی آیه ی تطهیر به شرح فوق ، نظراتِ علمای ثِقه ی اهلِ سنت را تعمداً از منابع معتبر آنها نقل کردیم و بر این باور هستیم که اگرچه شیعه برای اثبات حقانیت خود نیاز به تأیید دیگران نداشته و در منابع خود ( قرآن و سنت ، براساس عقل و اجتهاد) محکمترین ادله را بعنوان قولٌ فَصل و بُنیانٌ مَرصوص دارد ، لیکن ترجیحاً بهترین روش در بررسی بسیاری از مسائلِ کلامی را ، در اولویت یکم ، استناد به وحدت نظرِ فریقین می دانیم .

ب : در مورد آن دسته از مسائلِ کلامی نیز که اختلاف نظر وجود دارد ، بهتر است بجای طرح آن در فضای سایبری ، این موارد را به اهلش واگذاشته تا در حوزه ها و مجامع علمی فریقین و توسط علماء و متخصصین بررسی شود . ما می توانیم برای ناکام گذاشتن دشمنان اسلام که در صدد اختلاف افکنی بین شیعه و سنی می باشند ، در فضای سایبری بیشتر به طرح مسائلی که فریقین وحدت نظر دارند اقدام کنیم . البته موضعگیری و پاسخِ دندان شکن دادن به وهابیون ، از این قائده مُستثناء بوده و حسابِ آنها از برادرانِ عزیز اهل سنت ، کاملا جداست .

ج: اکنون بیش از پیش جامعه نیاز به وحدت و هم دلی دارد که توصیه مقام معظم رهبری ( دام ظله العالی ) و مراجع عظامِ شیعه و نیز علمای معزز اهل سنت بر همین موضوع می باشد تا انشاء الله توطئه های دشمنان اسلام ، کماکان ناکام بماند .